Tο Ψυχολογικό Κεφάλαιο (Psychological Capital) περιλαμβάνει τα ψυχικά αποθέματα που διαθέτει κάθε άνθρωπος για να υπερβεί δύσκολες καταστάσεις και απογοητεύσεις. Μια τέτοια κατάσταση μπορεί να είναι και η αναζήτηση εργασίας σήμερα στην Ελλάδα. Με τον όρο θετικό ψυχολογικό κεφάλαιο περιγράφουμε μια σχέση με τον εαυτό, δηλαδή μια αίσθηση για το ποιοι είμαστε και ποιοι μπορούμε να γίνουμε.
Οι άνθρωποι που διαθέτουν Θετικό Ψυχολογικό Κεφάλαιο χαρακτηρίζονται από αυτό-εκτίμηση, πίστη στις δυνατότητές τους, ελπίδα, αισιοδοξία και ευελιξία απέναντι στην κριτική και το στρες. Αυτά τα στοιχεία τους βοηθούν να αναλάβουν και να φέρουν εις πέρας απαιτητικές δοκιμασίες, να προσεγγίσουν με πίστη και αισιοδοξία το μέλλον, να θέσουν σαφείς στόχους επιτυχίας, να αλλάξουν μέρος των στόχων τους αν χρειαστεί για να πετύχουν όσα θέλουν και να αντέχουν στις εσωτερικές και εξωτερικές προκλήσεις (Luthans, Youssef & Avolio, 2007).
Πώς συσχετίζεται με την αναζήτηση εργασίας
Τα συγκεκριμένα ψυχικά αποθέματα συσχετίζονται άμεσα με την αναζήτηση εργασίας. Όσο πιο ανθεκτικό είναι το θετικό Ψυχολογικό Κεφάλαιο τόσο πιο πιθανό είναι να προσληφθεί κάποιος στην εργασία που επιθυμεί. Πιο συγκεκριμένα, άτομα με μεγάλα αποθέματα ψυχολογικού κεφαλαίου αισθάνονται πιο ικανά να βρουν εργασία καθώς πιστεύουν ότι διαθέτουν όλα όσα χρειάζεται, τόσο για να οργανώσουν καλύτερα την αναζήτηση εργασίας, όσο και για να τους επιλέξει ένας εργοδότης.
Κάθε άνθρωπος, για να μπορέσει να προσαρμοστεί με επιτυχία στην φάση αναζήτησης εργασίας θα χρειαστεί τα θετικά συναισθήματα που θα λειτουργήσουν ως πηγή ενέργειας. Οι σκέψεις και τα συναισθήματα ωστόσο δεν είναι η ίδια η λύση, αλλά εκείνα που θα συμβάλλουν στην λύση! Θα βοηθήσουν στην επίτευξη των στόχων και την υπέρβαση των δυσκολιών, θα βοηθήσουν τους ανθρώπους να διαχειριστούν τόσο το πρόβλημα όσο και το στρες με το οποίο βιώνουν το πρόβλημα (Chen & Lim, 2012).
Στρατηγικές για την αξιοποίηση του Ψυχολογικού Κεφαλαίου
Το ερωτήματα που τίθενται είναι δύο: πρώτον πώς αποκτά κανείς θετικό ψυχολογικό κεφάλαιο, όχι απλώς πώς το αυξάνει και δεύτερον, πώς μπορεί αυτό να το διαχειριστεί αποτελεσματικά. Η απόκτηση αυτού του κεφαλαίου είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που δεν μπορεί να περιοριστεί σε μια ή δύο στιγμές «αλλαγής». Εάν κάποιος δεν έχει μια διαμορφωμένη λειτουργική σχέση με τον εαυτό του θα απαιτηθεί χρόνος και επεξεργασία. Δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές που θα αλλάξουν τη σκέψη μας χωρίς την βαθύτερη προσωπική μας εμπλοκή σε αυτή την αλλαγή. Έτσι, με λίγα λόγια, απόκτηση σημαίνει ενεργοποίηση μιας εσωτερικής αλλαγής προσανατολισμένη σε μια πιο θετική σχέση με τον εαυτό μας.
- Εάν λοιπόν, δεν αισθάνεστε ελπίδα, δεν πιστεύετε αρκετά στον εαυτό σας ώστε να τον βοηθήσετε μπορεί σε πρώτη φάση, να προσπαθήσετε να το αλλάξετε.
- Ελάτε σε επαφή με ανθρώπους που είναι σημαντικοί για εσάς στη ζωή, του θαυμάζετε και συζητήστε μαζί τους.
- Ανακαλέστε στην μνήμη σας μια περίοδο πολύ θετική για εσάς και σκεφτείτε τι μάθατε από αυτή, τι διαφορετικό κάνατε τότε.
- Εάν ωστόσο παραμένουν αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό και η υποκειμενική, εσωτερική σας δυσφορία δεν μειώνεται ή αυξάνεται, τότε με δική σας απόφαση, επισκεφθείτε έναν Ψυχολόγο. Εκείνος ή εκείνη, θα σας βοηθήσει να βοηθήσετε εσείς τον εαυτό σας. Ο χρόνος και τα επιμέρους στοιχεία αυτής της διαδικασίας αλλαγής, εξαρτώνται από την αφετηρία του κάθε ανθρώπου ξεχωριστά.
Τα «ψυχικά αποθέματα» ωστόσο δεν αρκούν από μόνα τους, χρειάζεται σωστή αξιοποίηση. Η αξιοποίησή τους αφορά τον τρόπο με τον οποίο θα διοχετεύσουμε αυτή την ενέργεια, το κίνητρο, την πίστη και την ελπίδα ώστε να επιτευχθούν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Έτσι, στη συζήτηση εισέρχονται αυτά που ονομάζουμε «στρατηγικές επιβίωσης»,δηλαδή οι τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες.
Υπάρχουν δύο κύριες στρατηγικές που εστιάζουν σε διαφορετικές προτεραιότητες: Η πρώτη είναι η «Εστίαση στο Πρόβλημα» και η «Εστίαση στο Σύμπτωμα» (Problem Focused Coping / Symptom Focused Coping). Αν και διαφέρουν, βασίζονται στην κοινή πεποίθηση που διακρίνει το ίδιο το πρόβλημα από το σύμπτωμά του. Το «πρόβλημα» εδώ είναι η εύρεση μιας της επιθυμητής εργασίας που ταιριάζει στο προφίλ του υποψήφιου και το «σύμπτωμα» είναιαπώλεια εισοδήματος και η ανάγκη για κάλυψη άμεσων αναγκών.
Εστιάζοντας στην αντιμετώπιση του προβλήματος (Problem Focused Coping), οι άνθρωποι που αναζητούν εργασία προσπαθούν να ελέγξουν την κατάσταση που βιώνουν.
- Οργανώνουν και συστηματοποιούν τη διαδικασία εύρεσης εργασίας.
- Διαμορφώνουν ένα ημερήσιο και εβδομαδιαίο πρόγραμμα δραστηριοτήτων.
- θέτουν στόχους για συνεντεύξεις και επιλέγουν εύχρηστα portals.
- Μελετούν τη στρατηγική άλλων ανθρώπων που πέτυχαν και συμμετέχουν σε ομάδες και εργαστήρια που συμβάλλουν στην προσπάθειά τους.
- To πιο σημαντικό ωστόσο, είναι ότι λαμβάνουν υπόψη τα προσόντα που διαθέτουν, τα ελλείμματα και τις δυνατότητές τους και αναζητούν εργασία που ταιριάζει στο προφίλ τους. Δηλαδή, την εργασία που επιθυμούν να παραμείνουν μακροπρόθεσμα και να εξελιχθούν.
Εστιάζοντας στην αντιμετώπιση του συμπτώματος (Symptom Focused Coping) οι άνθρωποι προσπαθούν να ξεφύγουν από την κατάσταση άμεσης οικονομικής ανάγκης και να μειώσουν το στρες που προκαλεί η απώλεια εισοδήματος.
- Στοχεύουν στην άμεση απόκτηση χρημάτων.
- Αναζητούν οποιαδήποτε μορφή εργασίας σε κάθε αντικείμενο στο οποίο μπορούν να ανταπεξέλθουν.
- Αναζητούν βοήθεια από συγγενείς και φίλους.
Σε αυτή την περίπτωση, μειώνεται αρχικά το στρες, ικανοποιούν βασικές ανάγκες ωστόσο δεν λαμβάνουν υπόψη την εξέλιξή τους μακροπρόθεσμα. Το πρόβλημα της ανεργίας δεν αντιμετωπίζεται ριζικά αλλά βραχυπρόθεσμα εξαιτίας των αναγκών που έχουν προκύψει.
Μια ολοκληρωμένη στρατηγική αξιοποίησης του Ψυχολογικού Κεφαλαίου, περιλαμβάνει στοιχεία και από τις δύο προσεγγίσεις. Ένα μέρος των αποθεμάτων μπορεί να δαπανηθεί στην ικανοποίηση των άμεσων αναγκών που προκαλεί η απώλεια εισοδήματος διαμορφώνοντας ένα περιβάλλον ασφάλειας και διατηρώντας τα επίπεδα άγχους χαμηλά. Αυτό θα απελευθερώσει το άλλο και μεγαλύτερο μέρος του κεφαλαίου για την οργάνωση της αναζήτησης μιας εργασίας που ταιριάζει στο προφίλ του υποψηφίου και ανταποκρίνεται στους στόχους και τις δυνατότητές του.
Χρειάζεται επομένως μια ισορροπία ανάμεσα στις δύο στρατηγικές.
Αναφορές
- Chen Don & Lim Vivien (2012).Strength in adversity: The influence of psychological capital on job search. Journal of Organizational Behavior, 33, 811–839.
- Luthans F, Youssef CM, Avolio BJ. (2007). Psychological Capital. New York: Oxford University Press.
O Χαράλαμπος Πετράς είναι Ψυχολόγος, Διαπιστημένος Executive Coach, ICF PCC, EMCC SP, MISCP, και Συγγραφέας. Είναι μέλος του International Society for Coaching Psychology, ιδρυτής & διευθυντής του Athens Coaching Institute.
Σπούδασε Ανθρωπολογία, Ψυχολογία, Ιστορία και έχει εκπαιδευτεί στο Coaching, στην Συστημική Ψυχοθεραπεία, την Θεραπεία EMDR και την Εκπαίδευση Ενηλίκων. Από το 2009 εργάζεται ως επαγγελματίας Coach κυρίως με μεγάλους οργανισμούς, στελέχη διοίκησης και ηγεσίας. Βιβλία του που κυκλοφορούν είναι η “Τέχνη του Coaching”, ένα εγχειρίδιο για επαγγελματίες και η “Τέχνη των Στόχων” μια μελέτη για την ανάπτυξη και την επιτυχία. Παράλληλα, διατηρεί γραφείο ψυχολόγου όπου εργάζεται κλινικά, με ενήλικες.
