Το Coaching διαφέρει από την Ψυχοθεραπεία, όχι την Ψυχολογία.
Το Coaching είναι η πρακτική της Coaching Ψυχολογίας, ενός από τους πλέον σύγχρονους κλάδους της ευρύτερης ψυχολογικής επιστήμης. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Coaching Ψυχολογίας είναι ότι αποτελεί μια σύνθεση μοντέλων και θεωριών με σκοπό την ανάπτυξη, τη αλλαγή και την επίτευξη στόχων. Ωστόσο, το coaching δεν εξελίσσεται σε ψυχοθεραπευτική παρέμβαση, απευθύνεται σε πληθυσμό που δεν αντιμετωπίζει ενεργά ψυχολογικά προβλήματα. Ένας Coach δεν ασκεί κλινικό έργο και γνωρίζει τα όρια του επαγγέλματός του. Κατά την εκπαίδευσή του εφοδιάζεται με εργαλεία ώστε να αξιολογεί κάθε αίτημα.
Ας το ξεκαθαρίσουμε όμως: Ο coach γνωρίζει ότι οι δομές που εφαρμόζει στην παρέμβασή του βασίζονται σε θεωρητικά σχήματα της Ψυχολογίας, παρόμοια με αυτά που χρησιμοποιεί (ως έναν βαθμό) κι ένας θεραπευτής. H διαφορά είναι ότι ο coach, δεν έχει εκπαιδευτεί στην ψυχική υγεία ώστε να γνωρίζει πώς αυτά τα μοντέλα εφαρμόζονται για θεραπευτικούς σκοπούς και πώς λειτουργεί το ψυχικό όργανο. Συνεπώς, έχει διαφορετική ακαδημαϊκή και επαγγελματική εκπαίδευση. Η ανάγνωση βιβλίων δεν αποκαθιστά την βασική εκπαίδευση.
Γιατί τόση συζήτηση για την Ψυχολογία στο Coaching;
Για να κατανοήσουμε την συζήτηση αυτή, θα πρέπει να γνωρίσουμε την ιστορία του Coaching. Είναι θέμα ιστορικότητας και γεννεών. Η πρώτη γενιά Coaches μη έχοντας ακόμη τυπική εκπαίδευση καθώς δεν υπήρχε, ανέπτυξαν την επαγγελματική τους ταυτότητα σε αντιδιαστολή, σχεδόν πολεμώντας την Ψυχολογία. Στην πραγματικότητα, λόγω άγνοιας ανακάλυψαν έναν εχθρό, ωστόσο τους ευχαριστούμε για όσα προσέφεραν.
Η δεύτερη γενιά επαγγελματιών τυποποίησαν περισσότερο την μέθοδο και ίδρυσαν τους πρώτους επαγγελματικούς συλλόγους οι οποίοι έθεσαν κάποιους κανόνες. Η τρίτη γενιά επαγγελματιών Coaches, αυτή που ανήκουμε σήμερα, είναι η γενιά της επιστημονικής έρευνας. Σε αυτή τη γεννιά αποκαταστήσαμε την σχέση του Coaching με την ψυχολογική επιστήμη. Κορύφωση αυτής της διαδρομής είναι η ίδρυση του κλάδου της Coaching Ψυχολογίας.
Οι απαρχές του “Life Coaching”
Λόγω απουσίας σχετικής επιστημονικής έρευνας (μέχρι και τη δεκαετία του 1990) ο κλάδος πέρασε από την φάση μιας εφηβικής άρνησης προς την οικογένεια του, δηλαδή την Ψυχολογία. Ταυτίστηκε με το κίνημα της Ποπ Ψυχολογίας (βλ. Όπρα), “έμπλεξε” δηλαδή με “κακές παρέες”. Εσωτερικά αυτής της κοινότητας, αναπτύσσονται ισχυροί δεσμοί και μια κουλτούρα που αναγάγει τον εαυτό στο απόλυτο κέντρο του κόσμου. Ο,τι χρειάζεται ένας έφηβος. Εγώ αξίζω τα πάντα. Εγώ μπορώ να κάνω οτιδήποτε αρκεί να το πιστέψω. Εγώ μπορώ να είμαι ευτυχισμένος αρκεί να διώξω όσους πονούν από δίπλα που. Εγώ μπορώ να έχω χαρά κι ας γκρεμίζεται το σύμπαν. Εγώ θα αντιμετωπίσω τους φόβους μου με 3 απλά βήματα. Εγώ μπορώ να πετύχω αρκεί να το σκέφτομαι κάθε πρωί. Εγώ δεν έχω παρελθόν μόνο μέλλον, είμαι αυθύπαρκτος.
Φυσικά, η βιομηχανία των σεμιναρίων, βιβλίων και “σχολών” που στήθηκε πάνω στην ανάγκη για ευτυχία και διάκριση, είναι μια βιομηχανία εκκατομυρίων διεθνώς. Παρουσιάζονταν θεωρητικά σχήματα και μοντέλα της ψυχολογικής επιστήμης αλλά και άλλων κοινωνικών επιστημών, απλοϊκά και παρερμηνευμένα, ως νέες ιδέες. Κάποιος που λειτουργεί απλά ως μεταπωλητής και δεν έχει εντρυφήσει στο “προϊόν” του, δεν γνωρίζει τι πραγματικά προωθεί. Κι έτσι, ελάχιστοι γνώριζαν για παράδειγμα, ότι η Εστίαση στη Λύση ήταν μια ριζοσπαστική προσέγγιση της δεκαετίας του 1960 στην Οικογενειακή Θεραπεία.
Το “Life Coaching” αποτέλεσε μια εξαιρετικά εμπορική ετικέτα για τα παλιά και γνωστά προϊόντα αυτής της βιομηχανίας. Η ανάπτυξη του Life Coaching βασίστηκε σε παλιές αμερικανικές τεχνικές πωλήσεων: οι άνθρωποι που απολάμβαναν τις υπηρεσίες ενός life coach γινόντουσαν κι αυτοί με τη σειρά τους life coaches. Ταυτόχρονα, διάφορες σχολές πωλούσαν μια επιτυχημένη καριέα στο life coaching. Πολλοί, αναζήτησαν την επιτυχία προωθώντας ατάκες, τσιτάτα, και μισές αλήθειες. Από αυτούς, κάποιοι ξεχώρισαν και πέτυχαν οικονομικά. Όπως είχε γράψει ένας συνάδελφος: σε μια εποχή που όλοι κυνηγούν το χρυσό, “χρυσάφισαν” όσοι πωλούσαν φτυάρια.
Σε αυτό το πλαίσιο αναπτύχθηκε μια πολεμική ενάντια στην Ψυχολογία. Οι ειδικοί της “αυτοβελτίωσης” έπρεπε να αποκτήσουν ξεχωριστή ταυτότητα
Η ανάπτυξη της Coaching Ψυχολογίας τις τελευταίες δεκαετίες: η αποκατάσταση μιας σχέσης.
Παράλληλα όμως, με όλα αυτά, ένα μέρος του Coaching δεν απώλεσε ποτέ τις ρίζες του. Είναι αυτή η πλευρά μας που παρά την εφηβική ορμή, ξέρει πού και γιατί νιώθει ασφαλής, ξέρει τι να κρατήσει από την οικογένεια αλλά και τι να αφήσει πίσω για να διαφοροποιηθεί. Το Coaching σήμερα πια έχει ανθίσει, πανέμορφο, υγιές, και ολοκληρωμένο.
Η τρίτη γενιά ήταν μια γενιά που αποκατέστησε την σχέση του Coaching με την Ψυχολογία (μέσα δεκαετίας του 1990 μέχρι και σήμερα). Πραγματοποιήθηκε ακαδημαϊκή έρευνα τεραστίων διαστάσεων, εκπονήθηκαν διδακτορικές διατριβές και άρχισαν να δημοσιεύονται συνεχώς άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά. Ιδρύθηκαν μεταπτυχιακά προγράμματα (Ηνωμένο Βασίλειο, Αυστραλία) και επιστημονικά περιοδικά με αποκλειστικό αντικείμενο το Coaching. Κι έτσι, ερευνητικά, επανασυνδεθήκαμε με τις ρίζες μας, αφήσαμε πίσω περιχαρακώσεις και μικρότητες του κλάδου.
Σήμερα, στο πέρασμα από την τρίτη στην τέταρτη γενιά, οι νέοι επαγγελματίες είμαστε ήδη εξοπλισμένοι με γνώση, δεξιότητες και μοντέλα εργασίας πραγματικά Coaching και όχι κάτι άλλο. Γνωρίζουμε ότι είναι το Coaching είναι αποτελεσματικό και με ποια κριτήρια, γνωρίζoυμε πώς να ξεχωρίζουμε το ψευδό-coaching. Γνωρίζουμε την ιστορία μας, την αποδεχόμαστε, δεν είμαστε αυθύπαρκτοι, και προχωράμε. Και πάνω από όλα, είμαστε επαγγελματίες ανοιχτοί σε επιρροές από άλλους κλάδους και πειθαρχίες. Η Coaching Ψυχολογία δεν αποκλείει Coaches που δεν είναι Ψυχολόγοι, απαιτεί όμως να υπάρχουν σοβαρά προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και μεταπτυχιακές σπουδές εξειδίκευσης.
Από τα σεμινάρια στις συνεδρίες
Οι νέοι επαγγελματίες, εκπαιδευμένοι σε κατάλληλα προγράμματα, δεν δίνουν πια “διαλέξεις” για να επηρεάσουν τις μάζες. Διατηρούν χαμηλό προφίλ και εργάζονται συστηματοποιημένα, μέσα σε συνεδρίες. Η αποκατάσταση της σχέσης με την Ψυχολογία οδήγησε και την μέθοδο στο “σπίτι” της: την συνεδρία. Οι Life Coaches δεν γνώριζαν πώς να παρέχουν συνεδρίες. Αναζητούσαν τεχνικές επιρροής κι όχι πραγματικής υποστήριξης των άλλων. Σήμερα, στελεχη επιχειρήσεων, ηγέτες, επαγγελματίες, απολαμβάνουν υπηρεσίες coaching σε περιβάλλον αποδοχής, εμπιστοσύνης και αναπτύσσονται προσωπικά και επαγγελματικά.
Photo by Thought Catalog on Unsplash
O Χαράλαμπος Πετράς είναι Ψυχολόγος, Διαπιστημένος Executive Coach, ICF PCC, EMCC SP, MISCP, και Συγγραφέας. Είναι μέλος του International Society for Coaching Psychology, ιδρυτής & διευθυντής του Athens Coaching Institute.
Σπούδασε Ανθρωπολογία, Ψυχολογία, Ιστορία και έχει εκπαιδευτεί στο Coaching, στην Συστημική Ψυχοθεραπεία, την Θεραπεία EMDR και την Εκπαίδευση Ενηλίκων. Από το 2009 εργάζεται ως επαγγελματίας Coach κυρίως με μεγάλους οργανισμούς, στελέχη διοίκησης και ηγεσίας. Βιβλία του που κυκλοφορούν είναι η “Τέχνη του Coaching”, ένα εγχειρίδιο για επαγγελματίες και η “Τέχνη των Στόχων” μια μελέτη για την ανάπτυξη και την επιτυχία. Παράλληλα, διατηρεί γραφείο ψυχολόγου όπου εργάζεται κλινικά, με ενήλικες.
