Έρευνες δείχνουν ότι άνθρωποι με ικανότητες, ταλέντα, υψηλό κίνητρο και αυτοπεποίθηση, που επιλέχθηκαν με αυστηρά κριτήρια για να προαχθούν, συχνά εκτροχιάζονται και μετατρέπονται σε τοξικούς ηγέτες. Με τη συμπεριφορά τους τελικά ματαιώνουν τις προσδοκίες και οδηγούν στην καταστροφή τόσο την επιχείρηση όσο και τον εαυτό τους.
Κι ενώ η αποτυχία έχει συνδεθεί με ελλείμματα σε γνώσεις και ταλέντα, το Σύνδρομο του Ικάρου καταδεικνύει ότι η αποτυχία τους οφείλεται ακριβώς σε αυτά, δηλαδή στα θετικά στοιχεία του χαρακτήρα τους.
Ο Μύθος
Όπως διαβάζουμε στον Μύθο, ο Ίκαρος μαζί με τον πατέρα του Δαίδαλο, φυλακίστηκαν από τον Βασιλιά Μίνωα στην Κρήτη. Για να αποδράσουν, ο Δαίδαλος ως μεγάλος εφευρέτης, κατασκεύασε φτερά από κερί για να πετάξουν. Ωστόσο προειδοποίησε τον υιό του να μην πετάξει πολύ ψηλά και πλησιάσει στον Ήλιο διότι τα φτερά θα λιώσουν. Ο Ίκαρος πράγματι κατάφερε να αποδράσει όμως ανέβαινε ασταμάτητα, όλο και πιο ψηλά. Έφτασε τόσο ψηλά που ο Ήλιος έκαψε τα φτερά του, έλιωσαν και κατέπεσε στη θάλασσα.
Ποιο είναι το Σύνδρομο του Ικάρου που απειλεί την Ηγεσία
Ο Ίκαρος ως μορφή, συνδέεται με Ηγέτες που έχουν εκείνα τα στοιχεία προσωπικότητας που τους βοηθούν να διακριθούν, να τολμήσουν και να παρουσιάσουν σειρά από επιτεύγματα. Χαρακτηρίζονται από κίνητρο, ταλέντα στην διαχείριση καταστάσεων και έχουν υψηλή αυτοπεποίθηση. Όλοι οι υπόλοιποι τους θαυμάζουν για όσα πετυχαίνουν και επενδύουν σε αυτούς. Είναι στελέχη που αναρριχώνται στην ιεραρχία και αποκτούν θέσεις Ηγεσίας. Αν και ο μύθος δεν μας λέει γιατί πέταξε τόσο ψηλά ο Ίκαρος, στην σύγχρονη πραγματικότητα, οι Ηγέτες αυτοί γίνονται τοξικοί για τους ίδιους λόγους που αναρριχήθηκαν και πέτυχαν!
Τα στοιχεία ενός τοξικού Ηγέτη που βιώνει το Σύνδρομο του Ικάρου είναι η υπερβολική πίστη στον εαυτό, η έπαρση που εξελίσσεται σε παθολογικό ναρκισσισμό και η αυτό-τυφλωτική οξυδέρκεια. Δηλαδή, εκείνα τα στοιχεία που αρχικά τον βοήθησαν να στοχεύσει ψηλά, να επιμείνει στον στόχο του ακούραστα και να διακατέχεται από ένα αστείρευτο κίνητρο για διάκριση και επιτυχία. Είναι η σκοτεινή πλευρά της ίδιας προσωπικότητας που ροκανίζει τα θεμέλια της επιτυχίας.
Αυτά τα στοιχεία, όταν γίνονται αρνητικά, οδηγούν σε συμπεριφορές που χαρακτηρίζονται από αυταρχισμό, ευερεθιστότητα, αδυναμία συνεργασίας, εσωστρέφεια και παρορμητικότητα. Έτσι, δημιουργείται ένας δυσλειτουργικός ηγέτης ο οποίος αδυνατεί να αντιληφθεί την πολυπλοκότητα της πραγματικότητας, αδυνατεί να διαμορφώσει μακροπρόθεσμα πλάνα και να εμπνεύσει την ομάδα του, δεν ανέχεται την αξιολόγηση και την κριτική. Η αποδοτικότητά του μειώνεται κατακόρυφα και το δυστύχημα είναι ότι ο ναρκισσισμός τους δεν του επιτρέπει να διορθωθεί.
Leadership Coaching για το Σύνδρομο του Ικάρου
Η αναγωγή του συνδρόμου σε δομικά στοιχεία προσωπικότητας, οδηγεί την σκέψη μας σε ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις των διαταραχών προσωπικότητας, κυρίως της αντικοινωνικής και της ναρκισσιστικής. Η γνώση αυτή είναι απαραίτητη για τη διαμόρφωση στρατηγικών πρόληψης και αντιμετώπισης του συνδρόμου.
Στόχος μας είναι να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν την σκοτεινή πλευρά του εαυτού τους ωστόσο, παραμένει ένας δύσκολος στόχος. Οι ηγέτες με το Σύνδρομο του Ικάρου σπανίως ζητούν οι ίδιοι βοήθεια κι αν το πράξουν, θέλουν απλώς να χρησιμοποιήσουν τον Coach για δικούς τους λόγους. Τα άτομα αυτά ακυρώνουν κάθε προσπάθεια ενσυναίσθησης και η εγκαθίδρυσης μιας σχέσης η οποία θα γίνει το εργαλείο άμβλυνσης των αντιδράσεων, απαιτεί ιδιαίτερες γνώσεις, εξειδίκευση και εμπειρία.
Στην πρόληψη συνεισφέρουν η καθιέρωση τακτικού επίσημου, ανεπίσημου και ανώνυμου feedback από το σύνολο των στελεχών για την ηγεσία τους, η διαρκής ψυχοσυναισθηματική υποστήριξη των leaders, η κουλτούρα ανοιχτών διαλόγων στη Διοίκηση, και βέβαια η αξιοποίηση ειδικών Coaches και Ψυχολόγων που θα εντοπίσουν έγκαιρα, συμπεριφορές υψηλού κινδύνου.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- Chandler Diane J., (2009). The Perfect Storm of Leaders’ Unethical Behavior: A Conceptual Framework. International Journal of Leadership Studies, Vol. 5 Iss. 1, 2009.
- Furnham A., (2010). Coaching for Icarus Leadership. In Passmore J. (Ed), (2010). Leadership Coaching: Working with Leaders to Develop Elite Performance. Kogan Page GB, USA.
O Χαράλαμπος Πετράς είναι Ψυχολόγος, Διαπιστημένος Executive Coach, ICF PCC, EMCC SP, MISCP, και Συγγραφέας. Είναι μέλος του International Society for Coaching Psychology, ιδρυτής & διευθυντής του Athens Coaching Institute.
Σπούδασε Ανθρωπολογία, Ψυχολογία, Ιστορία και έχει εκπαιδευτεί στο Coaching, στην Συστημική Ψυχοθεραπεία, την Θεραπεία EMDR και την Εκπαίδευση Ενηλίκων. Από το 2009 εργάζεται ως επαγγελματίας Coach κυρίως με μεγάλους οργανισμούς, στελέχη διοίκησης και ηγεσίας. Βιβλία του που κυκλοφορούν είναι η “Τέχνη του Coaching”, ένα εγχειρίδιο για επαγγελματίες και η “Τέχνη των Στόχων” μια μελέτη για την ανάπτυξη και την επιτυχία. Παράλληλα, διατηρεί γραφείο ψυχολόγου όπου εργάζεται κλινικά, με ενήλικες.
