Το νόημα της ζωής έχει απασχολήσει την ανθρωπότητα ξεκινώντας από την εποχή της Αρχαίας Ελλάδας μέχρι και σήμερα. Στην ψυχολογία επικεντρωνόμαστε στο υποκειμενικό νόημα ζωής που δίνει το κάθε άτομο στη δική του ζωή.
Η έννοια του νοήματος ζωής συνδέεται άμεσα με την υπαρξιακή προσέγγιση της ψυχολογίας, όπου το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στα θέματα ανθρώπινης ύπαρξης και σε υπαρξιακές ανησυχίες όπως ο φόβος του θανάτου, η ελευθερία επιλογής η οποία δημιουργεί ευθύνες, η απομόνωση ή αλλιώς η υπαρξιακή μοναξιά, και η απουσία νοήματος ζωής (Yalom, 1980).
Η εξέταση νοήματος ζωής εντάσσεται στο λεγόμενο “δεύτερο κύμα θετικής ψυχολογίας”, όπου οι ερευνητές μελετάνε όχι μόνο τη θετική πλευρά συγκεκριμένων καταστάσεων και συναισθημάτων, αλλά και την “σκοτεινή” τους πλευρά. Και είναι σημαντικό καθώς η αντιμετώπισή αυτών των συναισθημάτων μπορεί να μας οδηγήσει σε μία κατάσταση αλλαγής και ανάπτυξης (Ivtzan, Lomas, Hefferon & Worth, 2016).
Πως δημιουργείται το νόημα;
Ένας από τους επιστήμονες που έδωσε ώθηση σε εξέταση νοήματος ζωής ήταν ο Viktor Frankl, ο πατέρας της γνωστής «λογοθεραπείας», με την κύρια παραδοχή ότι “αυτό που κινητοποιεί τον άνθρωπο είναι η αναζήτηση του νοήματος στη ζωή του” (Frankl, 1992, σελ.45).
Ο Frankl τονίζει ότι είναι ευθύνη του κάθε ανθρώπου να δίνει σημασία στην ύπαρξή του. Σύμφωνα με τη θεωρία του, η ανακάλυψη του νοήματος ζωής μπορεί να γίνει με τρεις διαφορετικούς τρόπους: δημιουργώντας ή εκτελώντας ένα έργο, βιώνοντας συναισθήματα όπως η αγάπη, ομορφιά, καλοσύνη, ή έχοντας αποδεχτεί κάποιον αναπόφευκτο πόνο.
Αν το νόημα δημιουργείται και αντιλαμβάνεται, πως μπορεί να μετρηθεί;
Ένα από τα πολύ γνωστά εργαλεία μέτρησης είναι το “ερωτηματολόγιο για το νόημα της ζωής” ή αλλιώς “Meaning in Life Questionniare” ή “MLQ” (Steger, Frazier, Oishi, & Kaler, 2006). Οι Steger et al. μελέτησαν το νόημα της ζωής τονίζοντας δυο διαφορετικές διαστάσεις – την ύπαρξη του νοήματος στη ζωή ενός ανθρώπου και την προσπάθεια αναζήτησης του νοήματος.
Ένα παράδοξο που διαπιστώθηκε στην έρευνά τους ήταν το γεγονός ότι οι δύο αυτές διαστάσεις δεν αποκλείουν πάντα η μία την άλλη. Δηλαδή μερικοί άνθρωποι που δήλωσαν να έχουν νόημα στη ζωή τους επίσης έδειχναν να συνεχίζουν να αναζητάνε το νόημα της ζωής και το αντίθετο.
Επίσης αναφέρουν ότι εκείνοι που συνειδητοποιούν ότι η ζωή τους έχει νόημα είναι λιγότερο καταθλιπτικοί, βιώνουν μεγαλύτερη αισιοδοξία και αυτοσεβασμό. Ενώ η αναζήτηση νοήματος σχετίζεται με μεγαλύτερα επίπεδα κατάθλιψης, νευρωτισμού και αρνητικών συναισθημάτων.
Παρόλα αυτά η ευτυχισμένη ζωή δεν συνδέεται πάντα με ζωή με νόημα και αντίστροφα η ζωή με νόημα δεν συνεπάγεται πάντα μια ευτυχισμένη ζωή, όπως κατέληξαν στην έρευνά τους οι Baumeister, Vohs, Aaker και Garbinsky (2013).
Πως εντάσσεται η έννοια του νοήματος ζωής στις συνεδρίες Coaching;
Το νόημα της ζωής στο Coaching έχει ενδιαφέρον ως παράγοντας παρακίνησης του ατόμου.
Τι είναι τελικά αυτό που παρακινεί τους ανθρώπους να αναζητήσουν και να καταφέρουν έναν στόχο; Μπορεί αυτό να σχετίζεται με την ενίσχυση της ευτυχίας τους; Ή μήπως συνδέεται με την ύπαρξη κάποιου βαθύτερου νοήματος;
Η εξέταση του νοήματος ζωής στις συνεδρίες εξαρτάται από την προσωπική προσέγγιση του κάθε Coach καθώς και από τα ζητήματα που φέρνουν οι Coachees. Όταν τα ζητήματά τους σχετίζονται με θέματα υπαρξιακού χαρακτήρα, η αντίληψή τους για το νόημα της ζωής είναι ύψιστης σημασίας. Σε αυτές τις περιπτώσεις η εφαρμογή του ερωτηματολογίου MLQ είναι βοηθητική, επειδή θα αναδείξει τον βαθμό επίγνωσης των προπονούμενων για το νόημα της ζωής καθώς και για τη σημασία που έχει για αυτούς η αναζήτηση του νοήματος.
Παρόλα αυτά η συζήτηση γύρω από το νόημα ζωής πρέπει να γίνεται μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις καθώς όπως αναφέραμε παραπάνω η διαδικασία αναζήτησης νοήματος μπορεί να συνδέεται με υψηλά επίπεδα αρνητικών συναισθημάτων. Για αυτόν τον λόγο ο Coach πρέπει να κατέχει τις κατάλληλες γνώσεις και εμπειρία ώστε να μπορεί να χειριστεί σωστά τις καταστάσεις και να παραμείνει στα επαγγελματικά πλαίσια του Coaching.
Βιβλιογραφία
Baumeister, R. F., Vohs, K. D., Aaker, J. L., & Garbinsky, E. N. (2013). Some key differences between a happy life and a meaningful life. The Journal of Positive Psychology, 8(6), 505-516.
Frankl, V. E. (1992). Man’s search for meaning (4th ed.). Boston: Beacon Press.
Ivtzan, I., Lomas, T., Hefferon, K., & Worth, P. (2016). Second wave positive psychology: Embracing the dark side of life. Oxon/New York: Routledge.
Steger, M. F., Frazier, P., Oishi, S., & Kaler, M. (2006). The meaning in life questionnaire: Assessing the presence of and search for meaning in life. Journal of counseling psychology, 53(1), 80-93.Yalom, I. D. (1980). Existential psychotherapy. New York: Basic Books.
Photo by Jeffrey Czum: Pexels
Life Coach, Positive Psychology Practitioner, Ιδρυτής του MyCityCoach.com.
Η Ναταλία Αρέφιεβα σπούδασε Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων στο Πανεπιστήμιο Πειραιά και κατέχει μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στη Θετική Ψυχολογία και Coaching Ψυχολογία από το University of East London.
Εργάζεται ως Life & Business Coach βοηθώντας νέους μάνατζερ, team leaders, ιδιοκτήτες start-up εταιρειών και ελεύθερους επαγγελματίες στη διαχείριση της αλλαγής, στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, στον καθορισμό στόχων, στην ανεύρεση της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, και στην αύξηση της ευεξίας τους.
