Η οικογένεια είναι το πρώτο και ίσως το βασικότερο σύστημα σχέσεων το οποίο γνωρίζουμε και συνδιαμορφώνουμε κατά τα πρώτα μας βήματα. Οι συμπεριφορικές και συναισθηματικές λειτουργίες όλων των μερών μιας οικογένειας είναι αλληλένδετες και αλληλοεξαρτώμενες. Τα οικογενειακά στοιχεία (μοτίβα συμπεριφοράς, φυσικοί ρόλοι, πεποιθήσεις, συναισθήματα) γίνονται η βάση για την ανάπτυξη της δικής μας συμπεριφοράς, των ιδεών και των πεποιθήσεών μας.
Η χρήση του γενεογράμματος στην θεραπεία ή το coaching διευκολύνει την συσχέτιση των οικογενειακών στοιχείων με την προσωπικότητα ή την επαγγελματική ταυτότητα του πελάτη, κι ανοίγει τον δρόμο για εξατομικευμένες παρεμβάσεις σε νοηματικό αλλά και συμπεριφορικό επίπεδο.
Τι είναι το γενεόγραμμα;
Το γενεόγραμμα είναι ένα σχεδιάγραμμα οικογενειακού δέντρου, στο οποίο καταγράφονται και συμβολοποιούνται πληροφορίες σχετικά με τα μέλη της οικογένειας και τις σχέσεις τους, όπως αυτές απορρέουν από την αφήγηση του πελάτη για τρεις τουλάχιστον γενιές. Έχει αποδειχθεί χρήσιμο εργαλείο κυρίως στην οικογενειακή θεραπεία αλλά και σε άλλους τομείς όπως η καριέρα και η υγεία. Οι πληροφορίες που καταγράφονται εξαρτώνται από τον τομέα χρήσης του γενεογράμματος. Για παράδειγμα, στον τομέα της καριέρας η καταγραφή εστιάζει στους επαγγελματικούς ρόλους των μελών μιας οικογένειας.
Το γενεόγραμμα καριέρας χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις επαγγελματικής συμβουλευτικής και παρέχει ένα χρήσιμο πλαίσιο για να βοηθήσουμε τους πελάτες να εξερευνήσουν την επιρροή των οικογενειακών συστημάτων στις αποφάσεις καριέρας. (Okiishi, 1987) Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην coaching πρακτική όταν ο πελάτης δυσκολεύεται να επιλέξει πορεία στην καριέρα του, όταν υπάρχουν εξωτερικές συγκρούσεις με την οικογένεια ή/και εσωτερικές συγκρούσεις αξιών. (Yates, 2015)
Παράδειγμα εφαρμογής γενεογράμματος καριέρας
Using the Genogram to Facilitate Career Decisions, Journal of Family Psychotherapy, 4:1, 45-56 Sidney M. Moon PhD
Στο παράδειγμα της εικόνας, η πελάτισσα “Mary” δυσκολευόταν ν’ αποφασίσει για το επόμενο βήμα στην καριέρας της. Ο σκοπός χρήσης του γενεοράμματος ήταν η εστίαση στους επαγγελματικούς ρόλους και τα μοτίβα λήψης επαγγελματικών αποφάσεων της οικογένειας της Mary. Μέσα από την εφαρμογή του, φωτίστηκαν οι ιδέες που είχε εσωτερικεύσει για τους ρόλους των φύλων και ασκούσαν επιρροή στις αποφάσεις της. Αποτέλεσε επίσης ένα χρήσιμο πλαίσιο για να διερευνήσει περιπτώσεις ανάληψης ρίσκου στην οικογένεια της.
Ο εκπαιδευμένος επαγγελματίας στην χρήση του γενεογράμματος μπορεί να προσαρμόσει το εργαλείο στις ανάγκες του πελάτη του και να διερευνήσει μαζί του διαγενεακά μοτίβα σχετικά με την εκπαίδευση, την καριέρα, τις εργασιακές αξίες, τα μοτίβα λήψης αποφάσεων, τους ρόλους των φύλων στην εργασία κα. Η αξιοποίηση της συστημικής θεωρίας και η ενίσχυση της αφήγησης του πελάτη καθορίζουν την αποτελεσματική εφαρμογή του γενεογράμματος.
Η χορήγηση του γενεογράμματος καριέρας
Το γενεόγραμμα καριέρας στο coaching χρησιμοποιείται με την σύμφωνη γνώμη και την συνεργασία του πελάτη στα πλαίσια της βασικής δομής μιας coaching συνεδρίας. Ο coach εξηγεί τον σκοπό του γενεογράμματος, τα βήματα της εργασίας με το γενεόγραμμα και παρουσιάζει ένα παράδειγμα στον πελάτη του. Έπειτα ακολουθούν: η δημιουργία, η καταγραφή, η επεξεργασία, ο αναστοχασμός. Τα στάδια της καταγραφής και της επεξεργασίας μπορούν να προσαρμοστούν στον σκοπό του γενεογράμματος. Στο στάδιο του αναστοχασμού ο coach θα πρέπει να διευκολύνει τον πελάτη του να συσχετίσει την νέα γνώση που αποκομίζει από το γενεόγραμμα με την πορεία του προς το μέλλον και αν είναι εφικτό να αναλάβει δράση.
Άλλες χρήσεις
Η Anna Maria Di Fabio περιγράφει νέους τρόπους αξιοποίησης του γενεογράμματος. Ένα παράδειγμα το οποίο βρίσκω ενδιαφέρον είναι η χρήση του γενεογράμματος με ρητά. Ο πελάτης καλείται να δηλώσει ένα αντιπροσωπευτικό ρητό εργασίας για κάθε άτομο της οικογένειας του μέχρι να καταλήξει σε δύο ρητά. Ένα από την μεριά του πατέρα και ένα από την μεριά της μητέρας. Το υλικό που προκύπτει μπορεί ν’ αποτελέσει έναυσμα για μια συζήτηση για εσωτερικευμένες πεποιθήσεις σχετικά με την εργασία και την συσχέτιση με τους στόχους του πελάτη.
Σύμφωνα με την A. Di Fabio, το γενεόγραμμα καριέρας χρησιμοποιείται επίσης σε ομαδικές παρεμβάσεις στην Ιταλία και βοηθάει τους ανθρώπους να κατασκευάσουν τα επόμενα βήματα σε θέματα σχετικά με την ζωή και την εργασία τους όπως για παράδειγμα η ισορροπία μεταξύ εργασίας και προσωπικού χρόνου, το εργασιακό νόημα στις ζωές τους κα
Εάν δεν χρησιμοποιηθεί συνεργατικά με τον πελάτη μπορεί να αξιοποιηθεί από τον επαγγελματία coach ως ένα πρακτικό εργαλείο σημειώσεων. Αποτελεί ένα σύντομο τρόπο να αντλήσει πληροφορίες για το άμεσο περιβάλλον του πελάτη και να διευκολύνει την χρήση κυκλικού ερωτηματολογίου (όπως αντίστοιχα χρησιμεύει το οργανόγραμμα στο coaching σε διοικητικά στελέχη).
Βιβλιογραφία
- Life Designing in 21st Century: Using a New, Strengthened Career Genogram Annamaria Di Fabio Journal of Psychology in Africa 2010, 20(3), 381–384
- Using the Genogram to Facilitate Career Decisions, Journal of Family Psychotherapy, 4:1, 45-56 Sidney M. Moon PhD , Victoria D. Coleman EdD , Eric E. McCollum PhD , Thorana S. Nelson PhD & Rhonda L. Jensen-Scott PhD (1993
- The Genogram as a Tool in Career Counseling. Okiishi, Rae Wiemers Journal of Counseling and Development, v66 n3 p139-43 Nov 1987
- The career coaching handbook p 142 Yates, 2015
Photo by Marten Bjork on Unsplash (text edit by Stefania Ioannidou)
Η Ιωαννίδου Στεφανία είναι Σύμβουλος Επαγγελματικής Ανάπτυξης με εστίαση τις επαγγελματικές μεταβάσεις. Παρέχει τις υπηρεσίες της διαδικτυακά σε Ελλάδα και Κύπρο από τον Σεπτέμβρη του 2021. Έχει εκπαιδευτεί μεταξύ άλλων στην Συστημική Ψυχοθεραπεία, το Life Coaching και το Evidence-Based Coaching από εγκεκριμένα εκπαιδευτικά προγράμματα.
Συμμετέχει ενεργά στην κοινότητα αποφοίτων του Athens Coaching Institute με αρθρογραφία και εργαστήρια συνεχoύς επαγγελματικής ανάπτυξης, υποστηρίζοντας παράλληλα άλλους απόφοιτους coaches.
Η ίδια δηλώνει: M’ ενδιαφέρει η συλλογική ευημερία και το πως αξιοποιούμε το δυναμικό μας για να προσφέρουμε σε αυτή. Είμαι εδώ για να υποστηρίξω τους ανθρώπους να αναλάβουν ρόλους που συνάδουν με το αξιακό τους σύστημα και να συνεισφέρουν με έναν ουσιαστικό τρόπο. Με αυτογνωσία, δημιουργικότητα και συνεργασία, με προσωπική και κοινωνική ευθύνη, διαμορφώνουμε μαζί μια ηθικότερη εργασιακή κουλτούρα. Αλλάζουμε για να ευημερήσουμε κι έτσι συμβάλλουμε στην ευημερία των άλλων.
